Dat ene zelfportret van die schilder die aan de vergetelheid ontrukt zal worden of dat tegeltableau uit dat lang geleden gesloopte pand: waar zijn ze gebleven? Zo zijn er legio objecten van kunsthistorische betekenis die verzamelaars of instellingen proberen te lokaliseren. Deze rubriek helpt daarbij. Design Museum Dedel trapt af met de zoektocht naar kinkarakami.
Kinka wattem? Ik had er ook nog nooit van gehoord, totdat Design Museum Dedel de beschikking kreeg over de voormalige burgemeesterswoning van de familie Dedel in Den Haag. Daar zit dit Japanse imitatie goudleerbehang uit het eind van de 19de eeuw aan de muur geplakt, op ouderwetse juten betengeling.
Net als goudleerbehang uit de 17de eeuw had kinkarakami een belangrijke functie als isolatiemateriaal in vochtige huizen. In het souterrain voor het personeel moesten tegeltjes bescherming bieden tegen het vocht, dat via de muren optrok. Via een fraaie bordestrap een paar treetjes naar boven was de bel-etage vergund aan de familie en hoog bezoek. Tot zo hoog trok het vocht niet op, dus daar werd volstaan met een behang gemaakt van stukjes aan elkaar genaaid leer om de tocht te weren en de warmte binnen te houden. In de 17de eeuw werd dat lederbehang bewerkt met fraaie reliëfpatronen en beschilderd met goudverf, geen echt goud dus maar klatergoud.
Goudleerbehang werd met name gemaakt in Den Haag en later ook Amsterdam, en de bouwer van Huis Dedel (anno 1642) trouwde met de dochter van een van de Haagse firmanten. Het maken van goudleer heette ‘patsen’. En nog steeds noemen we iemand een patser, die pronkt met zijn rijkdom.
In de Gouden Eeuw werd nieuw geld verdiend met de handel op de Oost: Indië, China en zelfs Japan. Daar hadden de Hollanders een exclusieve handelspost in de haven van Nagasaki. Vandaar uit kwam het goudleer bij de Japanners terecht. Die wilden dat ook wel maken, maar hadden niet het benodigde leer en zo ontstond de kinkarakami: imitatie goudleerbehang van papier.
Vanaf circa 1860 ontstond een levendige handel, waarbij de nieuwe rijken hun westerse huizen lieten behangen met kinkarakami. Het echte goudleer was te duur geworden en uit de mode geraakt. Waren eerst nog de exotische Japanse ontwerpen gevraagd, later stuurden westerse tekenaars hun ontwerpen naar Japan, om daar op bestelling voor de westerse markt te laten produceren. Concurrentie kwam met name uit Frankrijk en België, waar men imitaties van Japans imitatie-goudleerbehang maakte. Het Japanse papier werd vervangen door karton van slechte kwaliteit, waardoor er weinig van bewaard is gebleven.
Ook van de echte kinkarakami is maar heel weinig over. Het werd verkocht tot begin 20ste eeuw, maar het verging de kinkarakami zoals elk behang. Er werd overheen behangen en soms geschilderd of het werd verwijderd om opnieuw te kunnen beginnen.
Design Museum Dedel organiseert een tentoonstelling annex publicatie over kinkarakami en zoekt voorbeelden bij verzamelaars of gewoon nog ergens aan de wand. In Dordrecht vonden wij al wat in een particuliere woning anno 1906, er is een mooie zaal in het Capellenhuis in Capelle a/d IJssel, ook eentje in Huis Bartolotti in Amsterdam en er is wat in paleis Het Loo. Het kinkarakami is goed te herkennen door eraan te voelen: het reliëf is onmiskenbaar. Vaak een bloemendecor, maar soms ook geometrische patronen.
Informatie over vergelijkbaar behang kunt u sturen naar president@designmuseumdedel.nl.
Alle tips die tot een vondst leiden, worden beloond met het boek KLM, de eerste eeuw. De geschiedenis van KLM (1919-2019) in oude reclames, geschreven door Martijn Le Coultre, initiatiefnemer tot Design Museum Dedel. Heeft u zelf een queeste? Mail naar redactie@vindmagazine.nl.