Dit stadsbeeld van een van de oudste grachten van Alkmaar inspireerde meerdere 19de-eeuwse schilders, onder wie P.G. Vertin en Cornelis Springer. Ook voor Charles Leickert was dit stukje stad een dankbaar onderwerp. Meerdere versies maakte hij, steeds met een zo ideaal mogelijke voorstelling.
De in Brussel geboren Charles Henri Joseph Leickert (1816-1907) woonde een aantal jaar in Den Haag, waar hij aan de Academie van Beeldende Kunsten studeerde. Voorts kreeg hij les in het schilderen van Bartholomeus Johannes van Hove, Wijnand Nuijen en Andreas Schelfhout, van wie vooral de laatste grote invloed op hem had. In 1849 verhuisde Leickert naar Amsterdam, waar hij zijn meest productieve periode kende.
De kade die is afgebeeld op dit stadsgezicht heet Verdronkenoord. Hiervandaan vertrokken de trekschuiten naar Amsterdam. Wellicht heeft de schilder hier zelf voet aan wal gezet en de bedrijvige kade geschetst om later in zijn atelier tot olieverfschilderij uit te werken. Het is echter niet zeker of Leickert (vaak) in Alkmaar is geweest, maar hij wist dat er kaas verhandeld werd. Waarschijnlijk heeft hij daarom het opschrift ‘kaashandel’ aangebracht op de groene luifel aan de gevel van het huis aan de rechterkant. Leickert heeft deze kade van Alkmaar meerdere keren geschilderd. Er zijn ook winterversies van, waar de boten hebben plaatsgemaakt voor schaatsers op de bevroren gracht. De kade en de gevels zien er bij de andere schilderijen van dezelfde voorstelling steeds weer iets anders uit, aangepast aan het formaat en het creatieve moment van de kunstenaar.
Het einde van de 19de eeuw, de periode waarin dit werk is gemaakt, betekende tevens het eind van de romantiek in de Nederlandse schilderkunst, die vooral de schoonheid van de eigen omgeving wilde weergeven. Volgens de toen heersende academische schildertraditie werden verschillende elementen uit het bestaande landschap weggelaten of juist toegevoegd in de compositie. Dit om een zo ideaal mogelijke voorstelling te creëren en de toeschouwer een optimaal beeld voor te schotelen; in tegenstelling tot wat de opkomende kunstenaars van de Haagse School deden. De schilders die hiertoe gerekend worden, gingen veel meer impressionistisch te werk en streefden naar een realistische weergave. Als het een grijze dag was, schilderden ze een grijze dag. Ook armoede werd afgebeeld.
Op dit werk is het een mooie dag. De prachtige lichtval en heldere kleuren tonen de kunde van Leickert, die een meester was in het spelen met licht en in sterk verhalende details die met precisie geschilderd zijn. Hier is dat goed te zien aan de ‘stoffering’: de mensen die her en der in de weer zijn met hun dagelijkse bezigheden; keuvelen, boodschappen doen. Ieder heeft een rol in dit gemoedelijke verhaal. We kijken niet naar een snapshot, maar naar een illustratie van een straatbeeld.
Leickert is 91 jaar oud geworden en schilderde tot op hoge leeftijd. Pas na 1855 ging hij ook stads- en strandgezichten schilderen; hij stond vooral bekend als schilder van sfeervolle landschappen. Dit waren vaak, in navolging van Schelfhout, wintergezichten met schaatsvolk op een bevroren rivier: een populair genre, en er werd naar vraag geschilderd.
Het werk van Leickert is onder meer vertegenwoordigd in de collecties van het Rijksmuseum en Museum Boijmans Van Beuningen. Ook Galerie Trompenburgh heeft meerdere schilderijen van deze meester in de collectie. Het Verdronkenoord is afkomstig uit een Canadese privéverzameling en is voor het eerst beschikbaar op de Nederlandse markt.
Meer weten
Galerie Trompenburgh
Zuidereinde 68 a
1243 KH ’s-Graveland (Wijdemeren)
+31 (0)6 496 911 50
www.galerietrompenburgh.nl